सुदूरपश्चिमेली महिलाको छाउपडी समस्या

सुदूरपश्चिमका अधिकांश ग्रामीण बस्तीहरुमा रजस्वला भएको बेला महिलाहरुले गर्नुपर्ने चलन छाउपडी प्रथा यहाँका सबै ग्रामीण बस्तीका महिलाहरुका लागि कष्टमय बन्दै गएको छ ।
परम्परागत रुपमा चलेको यो प्रथा सुदूरपश्चिमका सबै महिलाहरुका लागि श्राप सिद्ध भएको छ । रजस्वला भएका महिला वा केटीहरुले देउताथान, मन्दिरको बाटो र घरभित्र प्रवेशलगायत कसैलाई पनि छुन नहुनु यहाँको प्रथा रही आएको छ ।
महिनावारी भएको अवस्थामा कसैलाई छोएमा देउता रिसाउने, घरमा सर्प आउने र बोटबिरुवा मरेर जाने जस्ता अन्धविश्वासका कुराहरु कायमै छन् । महिनावारी कै अवस्थामा कुकुरलाई छोयो भने अर्को जुनीमा कुकुर भएर जन्मिनै विश्वास यहाँका बुढापाकाहरुको रहेको छ ।
महिनावारी भएको समयमा गाईवस्तुको गोठमा सुत्नुपर्ने यहाँका महिलाहरुको बाध्यता । कतै–कतै त महिनावारीको समयका लागि छुट्टै सानो कोठा जस्तो बनाइएको हुन्छ जो घरबाट अलग्गै केहि पर टाढा हुन्छ जसलाई ‘छाउपडी’ भनिन्छ । रजस्वला भएको बेला महिलाले त्यसमा सुत्नु पर्दछ र कतिपय ठाउँमा त छाउपडी साझा हुन्छ अर्थात् कुनै टोलमा एउटा कोठा हुन्छ रजस्वला भएका टोलभरिका महिलाहरु त्यसै कोठामा बस्नेगर्छन । रजस्वला भएको अवस्थामा घरभित्र सुत्न पाउने अवस्था फ्याट्फुट्ट मात्रै देखिन्छ ।
महिनावारीको समयमा गाईवस्तुको गोठमा वा छाउपडीमा एक्लै सुत्नुपर्ने अवस्थामा विभिन्न दुर्घटना गरेका छन् । साझा छाउपडीमा त कुनै समस्या नै भएन किनकि कि त्यहाँ महिलाहरुको समूह नै हुन्छ तर एक्लै छाउपडीमा सुत्दाखेरी आफन्त वा गाउँघरका अन्य व्यक्तिहरुबाट बलात्कार वा दुव्र्यवहारबाट महिलाहरु पीडित हुने गर्छन् र यस्तो बेलामा कतिपय महिलालाई पेट दुख्ने वा अन्य शारीरिक समस्या देखापर्दछन् तर राती एक्लै सुत्नु पर्ने हुनाले महिलाहरु राती केहि भईहाल्यो भने आफ्नो समस्या कसैलाई भन्न पनि सक्दैनन । यस्तो स्थितिमा महिलाहरुलाई सहेर बस्नु वा आफ्नो ज्यान गुमाउने बाहेक केही विकल्प नै हुँदैन । यस्तै गाईवस्तुको गोठमा बस्नुपर्दा त्यहाँ भएका कीराफट्याङ्गग्राहरुले सताउने, सर्पले टोक्ने जस्ता समस्या आफ्नै ठाउँमा छन् ।
हामी भन्छौ हामी २१ औं शताब्दीमा छौं, यो वैज्ञानिक युग हो, कम्प्युटरको युग हो त्यसो भए हाम्रो सुदूरपश्चिम कुन युगमा बाँचि रहेको छ त् ? के यी कुराहरु त्यहाँका मानिसहरुलाई थाहा छैन वा उनीहरुले बुझेर पनि बुझ पचाएका छन् । यदि उनीहरुलाई थाहा छ भने महिलाहरु प्रति यो अन्याय किन त् ? जुन समयमा उनीहरुलाई आफ्नो मान्छेको, घरपरिवारको सहयोगको आवश्यकता हुन्छ त्यति बेला नै उसलाई आफुबाट टाढा राखेर असहयोग गर्नु कहाँको न्याय हो ? एक चोटी सबैले यस विषयमा गम्भीरतापूर्वक विचार गर्नु नै पर्छ ।
विभिन्न गैर सरकारी संस्थाहरुका तहत चलेका विभिन्न चेतनामूलक तथा सन्देशमूलक कार्यक्रमद्वारा केही हदसम्म मानिसहरु जागरुक भए तापनि पूर्णरुपले चाहिँ यस प्रथाको अन्त भइसकेको छैन । सचेतना कार्यक्रमले विस्तारै–विस्तारै यो प्रथा हट्दै जान्छ भन्ने गैर सरकारी संस्थाहरुको विश्वास छ । महिला स्वास्थ्य र जीवनमा हानि पु¥याउने यस्ता प्रथाहरुको अन्तहुनु आजको आवश्यक आवश्यकता हो ।